De ‘Twin Sins’ van Curriculumontwerp

Je herkent het vast: de uitdaging om in beperkte lestijd alle benodigde stof over te brengen. Er lijkt altijd wel iets te moeten wijken voor de planning. Aan de ene kant wil je dat alle leerdoelen gedekt zijn, en aan de andere kant wil je ook ruimte laten voor leuke activiteiten. Echter, zonder een doordachte aanpak vallen we vaak in de valkuilen van oppervlakkige instructie en activiteit-gecentreerde lessen. Deze worden in de literatuur niet voor niets omschreven als de ‘twin sins’ van curriculumontwerp. Hoe herken je deze valkuilen, en belangrijker: hoe voorkom je ze?

Wat zijn de ‘Twin Sins’?

In de literatuur over curriculumontwikkeling worden twee veelvoorkomende valkuilen benoemd. Deze valkuilen, of ‘zonden,’ kunnen gemakkelijk ontstaan wanneer het onderwijsproces onder druk komt te staan door tijdgebrek of een beperkte focus op leerdoelen. De valkuilen zijn (Wiggins & McTighe, 1999):

1. Inhoud afvinken

Hierbij staat het overbrengen van zoveel mogelijk informatie in een beperkte tijd centraal. Het doel is om de volledige curriculuminhoud te behandelen, vaak door de stof te versnellen of te simplificeren. In plaats van dat leerlingen of studenten de kans krijgen om stof echt te begrijpen, is het risico dat informatie slechts oppervlakkig wordt verwerkt. Hoewel je als docent misschien het gevoel hebt dat je “alles hebt behandeld,” blijken leerlingen of studenten de kern van de stof vaak niet te beheersen. Het leidt tot oppervlakkig leren.

2. Activiteiten voorop

Aan de andere kant van het spectrum staat de focus op aantrekkelijke en creatieve activiteiten, zonder dat er een duidelijke link is met de leerdoelen. Hier wordt de activiteit een doel op zich, wat vaak leidt tot onduidelijkheid over wat leerlingen of studenten werkelijk hebben geleerd. Dit soort lessen zijn weliswaar leuk en motiverend, maar ze dragen soms weinig bij aan diepgaand leren en de ontwikkeling. Bovenal kunnen ze ervoor zorgen dat je overladen curriculum krijgt.

Waarom ontstaan deze valkuilen?

Deze valkuilen ontstaan vaak door een gebrek aan tijd voor grondige curriculumontwikkeling of een onvolledige focus op leerdoelen. Als de planning te vol zit, kan het verleidelijk zijn om leerdoelen los te laten en activiteiten of inhoud aan te passen, zonder dat er een duidelijke lijn blijft tussen de lessen. De druk om alle lesstof te behandelen en tegelijkertijd een leuke les te verzorgen, kan ervoor zorgen dat er concessies worden gedaan ten koste van de kwaliteit van het leren. Het probleem wordt versterkt wanneer de leerdoelen onvoldoende zijn doordacht en er geen heldere route is om deze te bereiken.

Een doordachte aanpak: backward design

Om de twin sins te vermijden, helpt het om bij het ontwerpen van het curriculum te beginnen met de einddoelen, een aanpak die bekendstaat als backward design. Dit betekent dat je eerst helder hebt wat leerlingen of studenten aan het einde van een periode moeten kennen en kunnen, en van daaruit terugplant welke leeractiviteiten en lesvormen hen daar het beste kunnen brengen.

Het proces van backward design verloopt meestal in drie stappen:

1. Bepaal de leerdoelen (of leeruitkomsten): Definieer eerst wat je wilt dat leerlingen of studenten aan het einde van de periode of het schooljaar hebben geleerd. Dit zorgt ervoor dat elke les of activiteit bijdraagt aan deze doelen en dat je als docent een duidelijk beeld hebt van wat leerlingen of studenten moeten bereiken.
2. Ontwerp het toetsprogramma: Bedenk hoe je gaat meten of de leerdoelen zijn behaald. Dit kunnen zowel formatieve als summatieve toetsen zijn, waarbij formatieve toetsen helpen om onderweg feedback te geven en waar nodig bij te sturen, en summatieve toetsen het leerproces afsluiten.
3. Ontwerp leeractiviteiten: Pas in de derde stap wordt gekeken naar de lesactiviteiten en lesvormen. Door activiteiten te kiezen die bijdragen aan het behalen van de leerdoelen, zorg je ervoor dat elke leswaardevol en doelgericht blijft.

Backward design voorkomt dat lessen gevuld worden met willekeurige, losse activiteiten. Iedere activiteit wordt dan een stap naar de gestelde doelen, in plaats van een op zichzelf staande ervaring.

Een krachtig ontwerp

De twin sins laten zien dat er een duidelijke intentie moet zijn in het lesgeven en curriculumontwerp: weten waar je als docent heen wilt en waarom. Door het einddoel scherp te hebben en een duidelijke route te bepalen, kan je als docent zowel inspirerend als effectief lesgeven. Het resultaat? Leerlingen en studenten die niet alleen de stof begrijpen, maar deze ook echt kunnen toepassen in verschillende contexten.

Backward design en een duidelijke focus op leerdoelen helpen je om het leerproces consistent en betekenisvol te maken, waardoor leerlingen of studenten met een dieper begrip en een stevige kennisbasis hun weg vervolgen.

Aan de slag

Praktisch aan de slag met het ontwerpen van het curriculum?

• Bekijk onze curriuclumtool om als team het curriculum te ontwerpen, maken, plannen, analyseren en delen.
• Open onze toolbox, vol met artikelen, opdrachten, downloads en ander materiaal om samen aan de slag te gaan met het curriculum.
• Gebruik ons materiaal ter ondersteuning van het ontwerpproces. Leer nieuwe dingen of gebruik de toolkits als praktisch hulpmiddel.

Veel plezier met het ontwikkelen! 😊